در قرآن  به سه حرف (ا-و-ی) بر می خوریم که در نگارش بعضی از کلمات قرآن نوشته نشده ، ولی باید خوانده شوند ،

به طور کلی می توان موارد آنها را به دو  دسته تقسیم کرد:

1- مواردی که جزء اصل کلمه می باشند.

2- مواردی که جزء اصل کلمه نمی باشند

مواردی که جزء اصل کلمه می باشند. (الف) ، (واو) ، (یاء) در بعضی کلمات نوشته نشده است.

عرب زبانها در نگارش اولیه خود از تکرار سه حرف (ا-و-ی) جلوگیری می کردند

و هرکجا یکی از این سه حرف در کلمه ای پشت سر هم تکرار می شد به نوشتن یکی از آنها اکتفا می کردند،

مانند: نَبِیِّینَ – یَسْتَوُونَ – تَرَاءَا – بَاؤُو که به این صورت می نوشتند: نَبِیِّنَ – یَسْتَوُنَ – تَرَا - بَاؤُ

بعد از آن که قرآن را برای صحت قراءت علامت گذاری کردند ، در بعضی از قرآنها برای راهنمایی قاری ، در چنین مواردی (ا-و-ی) کوچکی اضافه نمودند، مانند: نبین – یستون – ترءا - باؤ

در بعضی دیگر از قرآنها با ایستاده نوشتن حرکت فتحه و کسره و نوشتن حرکت ضمه به این شکل لزوم تلفظ آنها را مشخص کرده اند مانند: نبین- یستون – ترا – باؤ 

در رابطه با مبحث (حروفی که نوشته نشده ولی خوانده می‌شوند). بیشتر به سه حرف «ا، و، ی» بر می‌خوریم که نوشته نشده ولی باید خوانده شوند در کتب رسم و ضبط قرآن، برای عدم کتابت آن‌ها، سه وجه را ذکر کرده‌اند که عبارتند از: 

الف: عوض از آن حرف، حرف دیگری در کلمه موجود است: 
در بحث حروف ناخوانا متذکّر شدیم که بعضی وقت‌ها الف مدّی به صورت واو، و یاء‌ نوشته می‌شود، در این صورت دیگر الف مدّی را در نگارش نمی‌آورند زیرا عوض از آن در کلمه موجود است، مانند: 

صَلَوة، هُدَی به جای صَلاَة، هُدَا 
این قسمت بر اساس رسم الخط قرآن‌های موجود، داخل مبحث حروف ناخوانا خواهد بود زیرا که وجود الف مدّی را با علامت مشخّص کرده‌اند تا قاری قرآن متوجّه تلفّظ واو و یاء‌ این سری از کلمات به صورت «الف» باشد در این صورت این واو و یاء‌ در هنگام قرائت، تلفّظ نمی‌شوند. 
ب ـ اختصار: مانند: 
علِمینَ، رَحْمنَ به جای عالِمینَ، رَحْمانَ. 
ج ـ‌ جلوگیری از اجتماع مثلین: عرب‌ها از تکرار سه حرف «ا، و، ی» خوش نداشتند و برای جلوگیری از تکرار، یکی از آن دو را در نگارش نمی‌نوشتند، ‌مانند: 
نَبِیّیِنَ، یَسْتَوُونَ، باؤُو، تَرَاءَا 
که به این صورت می‌نوشتند: 
نَبِیّنَ، یَسْتَوُنَ، باؤُ، تَرَاء
بعد از آن که قرآن را برای راهنمایی قاریان قرآن علامت‌گذاری کردند، دربارة این سری از کلمات که حرفی از آن در نگارش نیامده بود، اختلاف نظر پیدا شد، علمایی که نگارش قرآن را همانند خود قرآن وحی مُنْزَل می‌دانستند، اجازة هیچ‌گونه دخل و تصرّفی در نگارش قرآن نمی‌دادند اگر چه نگارش کلمه‌ای بر خلاف قاعده و ناشی از اشتباه کاتب و یا نداشتن قاعده و ضابطة معیّن برای نگارش در آن عصر و زمان بود.

ولی در موارد فوق این اجازه را داده‌اند تا با خط ریز و نازک این سه حرف را در جاهایی که نوشته نشده اضافه شود تا راهنمای قاری بر صحّت قرائت قرآن باشد. مانند: 
نِبِیِّنَ، یَسْتَوُونَ، باؤُو، تَرَءَا. 
عدّة دیگر از علمای رسم و ضبط که تنها خود قرآن را مُنزل می‌دانستند و کلمات قرآنی را کاشف از قرآن مُنزل می‌دانند، اجازه دادند در موارد لازم، آن حروف در نگارش آورده شود تا راهنمای قاری باشد بر قرائت صحیح قرآن به همان روشی که بر پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه وآله نازل شده و صحابه آن حضرت «رضوان اللّه علیهم» تلاوت می‌کرده‌اند.

و بعضی دیگر با تلفیقی از روش اخیر و تغییر شکل علامت‌های «ـَـِـُ» به این شکلخواسته‌اند لزوم تلفّظ «الف، واو، یاء» را که در نگارش نبود نشان بدهند. 

منبع: با اندکی تغییر

آموزش تجوید نویسنده : علی حبیبی - محمدرضا شهیدی  

 قرآن شناسی>>روش تدریس و روخوانی>>