علاوه بر علامت حرکات و حروف مدّى  علامتهاى دیگرى براى نشان دادن حرف ساکن ، مشدّد، مُنَوَّن و هـمـچنین علامت مدّ قرار    داده اند که  درباره شکل ، اسم  و چگونگى تلفّظ آنها توضیح داده می شود 

تنوین

تـنـوین ، نون ساکنی است که به آخر بعضى از اسمها اضافه مى شود. براى اینکه این نـون زائد بـا نـون اصـلى کـلمـه ، اشـتـبـاه نـشـود آن را نـمـى نـویـسـنـد و در عـوض ، شـکـل حـرکـت حـرف آخـر را تـکـرار مـى کـنـنـد (ــًــٍـٌ). ایـن تـکـرار شـکـل ، نـشانگر تلفّظ نون ساکنى است که در هنگام نوشتن نوشته نشده ولى خوانده مى شود، مانند:

فَکَانَتْ هَبَاءً مُنْبَثًّا که خوانده مى شود:هَبَاءَن 

نکته : بعد از کلماتى که به تنوین فتحه ختم می شود،  بایدالفى اضافه نمود، مانند (مُنْبَثًّاً)، و این بدان جهت است که در هنگام وقف باید بصورت الف مدّى خوانده شود(مُنْبَثًّا).

در سه مورد الف آورده نمی شود :1- اگر آخر کلمه حرف الف باشد، اما این الف بالای ی قرار گرفته باشد ،

مثل کلمه هدی، اینجا وقتی که کلمه هدی با تنوین فتحه بیاید دیگر الفی اضافه نمی شود به آخر آن به همان شکل باقی می ماند فقط به جای آن الف که می گوییم الفِ کوچک یا الف مقصوره،

2-کـلمـاتـى کـه بـه تـاء گـرد ختم شده باشد،

مانند ثَلاثَةً ً هجارةً ، نعمةً و در هنگام وقف ، تاء تبدیل به هاء ساکن مى شود (ثَلاثَه). اینجا دیگر الف نوشته نمی‌شود چون اگر الف را بنویسیم این ت گرد تبدیل می شود به ت کشیده.

3 ـ بـعـضى از کلماتى که به همزه ختم شده و قبلش هم الفِ‌کشیده است و الف بلند است. مثل کلم?‌جزا، وقتی که تنوین می گیرد یک الف است و یک همزه است و دیگر بعدش الفِ‌اضافه نمی نویسیم. می‌خوانیم جزاءً ، ماءً ، وداءً‌

                                 

سکون

حرفى که هیچ گونه حرکتى نداشته باشد، ساکن نامیده مى شود. در قرآن کریم و در کتاب‌های درسی که بسیاری از جاها حروف ساکن را بدون علامت می‌نویسند، وقتی بدون علامت می‌نویسیم معنی آن این است که این حرف دارای حرکت نیست، نباید با حرکت آن را خواند. اما در حالت ساکن هم آن را بدون هیچ اشکال و اشتباهی تلاوت می‌کنیم.

حـرف سـاکـن ، چـون فـاقـد حـرکـت اسـت ابـتـدا کـردن بـه آن مـحـال یـا بـسـیـار مـشـکـل خـواهـد بـود از ایـن رو، بـه کـمـک حـرف مـتـحـرّک قبل از خود و به یک بخش ، خوانده مى شود، مانند: اِهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمََ  اینجا حرفه  در کلم? اِهْدِنَا هیچ حرکتی ندارد. پس «ه» را ساکن می خوانیم و می‌گوییم اِهْدِنَا

بعضی از جاها یک علامت شبیه سر حرف ح، بعضی از جاها علامت ساکن ممکن است به صورت یک دایره باشد.

تشدید                                                                   

اگـر حـرفـى پـشـت سـر هـم تکرار شود (اوّلى ساکن و دومى متحرّک  ، اوّلى را در دوّمى ادغام مى کنند، در نتیجه زبان یک بار، ولى محکم و بـا شـدّت بـه مخرج آن حرف برخورد کرده و جدا مى شود.

حرف مشدّد از علامتى به این شکل (ـّ ) استفاده مى شود.

ایـن عـلامـت دلالت بر شدید و محکم ادا شدن حرف در هنگام تلفّظ مى کند (ـّ ، ش‍ ، شِدّ).

ایـن عـلامـت ، هـمـیشه بالاى حرف قرار مى گیرد.

مـدّ

وقتی بعد از حروف مدّى ، حرف ساکن یا مشدّد و یا همزه قرار گیرد، حروف مدّى را باید بیش از حالت طبیعى مدّ و کشش ‍ داد؛ علامتى به این شکل ( ـَّ ) روى حروف مدّى قرار می گیرد مانند  ضآلّینَ ـ

ایـن عـلامـت از کـلمـه (مـدّ) گـرفـتـه شـده کـه قـسـمـت زیـریـن مـیـم و طـرف بـالاى دال را براى اختصار، حذف کرده اند. ( ـَّ ، مدّ).

منبع :

آموزش قرآن در   رابـطـه بـا نظام آموزش عقیدتى سیاسى سپاه

آموزش تجوید نویسنده : علی حبیبی - محمدرضا شهیدی  (با اندکی تغیرات