حرکات مهمترین و اصلی ترین نقش را در تلفظ حروف و کلمات قرآن کریم دارند. 

  حرکات  کوتاه در زبان عربی عبارتند از :فتحه, کسره , ضمه ( َ       ِ    ُ   ) 

 1-(فتحه   َ  )  به این علامت( فتحه از کلمه فتح گرفته شده و در اصل (فتحهً) بوده یعنی یک بار گشودن در هنگام وقف بر آخر آن (طبق قواعد وقف) تاء تبدیل به های ساکن می شود.

علت نامگذاری آن به فتحه

 در هنگام تلفظ حروفی که دارای این علامت است , لبها حالت گشودن به خود می گیرند, مانند: کَتَبَ- نَزَلَ  

کسره:حرف دارای کسره را (مکسور) می گویند. (کسره) به این علامت (     ِ    ) , (کسره) است. 

 کَسْرَهْ, یعنی یک بار شکسته شدن , در هنگام وقف بر آخر آن (طبق قواعد وقف) تاء (     ) تبدیل به های ساکن (     ) می شود.

 صدای کسره متمایل به صدای (حرف یاء) می باشد.

 علامت نامگذاری آن به کسره این است که در هنگام تلفظ حروفی که دارای این علامت است ,

لبها حالت شکستن به خود می گیرد ما در قران صدای اِ داریم که بعداً اگر بخواهیم تلفظ فصیح و زیبای آن را بگوییم این اِ را تبدیل کنیم به ای، ما یک صدای «ای» داریم که می کشیم و یک صدای ای کوتاه داریم،

 این ای کوتاه همان کسره است. صدای ای مثل فارسی است همین را وقتی کمتر می‌کشیم می شود صدای کسره در قرآن.

 در زبان فارسی 3 حرف داریم که اینها را می‌کشیم می گوییم « آ ای او » با یک اختلافی در تلفظ مشابه همین 3 تا در زبان قرآن کریم هم وجود دارد.

 به آن دسته اول یعنی « اَ اِ اُ » می‌گوییم صداهای کوتاه ، به دست دوم « آ ای او »می‌گوییم صداهای کشیده،‌

 تقریباً صدای ضمه نصف صدای واو مدی کشیده می صدای او  مثل اُ فارسی است وقتی کمتر می کشیم می شود ضمه در تلاوت قرآن.

 صدای فتحه که کوتاه است و صدای الف مدی که کشیده است. 

 از 28 حرف الفبای زبان قرآن توی 20 تای آن اگر فتحه داشته باشیم این فتحه مثل زبان فارسی تلفظ می شود .

 

اما 8 حرف: خا را صاد ضاد طا ظا غ ق ، این 8 حرف فتحه آنها هم مثل الف است.

 امانباید بکشیم.  به عنوان مثال وهو خیرُ ، نمی گوییم خَیرُ .می گوییم خایرُ منتها بدون کشش.

 

حروف وقتی با فتحه هستند تقریباً در قرآن مثل فارسی تلفظ می شوند

 جمع بندی: . کسره همان ای است منتها بدون کشش. او مثل فارسی است صدای ضمه هم مثل صدای او است منتها بدون کشش.

 برای 8 حرف خ ر ص ض ط ظ غ ق این 8 حرف وقتی با الف مدی می آیند مثل فارسی هستند، فتحه آنها هم مثل الف است منتها بدون کشش. اما 20 حرف دیگر فتحه شان مثل فارسی است الف آنها کشیده شده همان فتحه است. . 

منابع :با اندکی تغیرات

روخوانی و روانخوانی قرآن کریم به کارشناسی استاد کریم دولتی

آموزش قرآن - آموزش تجوید - کامل